Pablo Neruda, ?Το Βιβλίο των Ερωτήσεων? (μετάφραση: Γιώργος Μίχος) (Α? δημοσίευση)
Γιατί τεράστια τόσο τʼ αεροπλάνα
βόλτες δε κάνουνε με τα παιδιά τους;
που τη φωλιά γεμίζει με λεμόνια;
μέλι απʼ τον ήλιο τα ελικόπτερα;
το νύχτιο σάκο της με αλεύρι;
τώρα από ποιόν ρωτάω την ώρα;
η κάθε της Γαλλίας άνοιξη;
που οι μέλισσες τον κυνηγάνε;
με τι το ψωμί θα φτιάχνουμε;
ή έχει μόνο αυτό το ρούχο;
το μεγαλείο των ριζών τους;
απʼ το παράνομο αμάξι;
από ένα τρένο ακίνητο μες στη βροχή;
Ο λιόπαρδος κάνει τον πόλεμο;
τη γεωγραφία του θανάτου;
που αργά φτάνουν στο κολέγιο;
γράμματα διάφανα στα ουράνια;
και φτύνουν φλόγα κρύο τρέλα;
δεν ανακάλυψε την Ισπανία;
προσμένουν σε μικρές λιμνούλες;
που τρέχουν όλο προς τη θλίψη;
με δόντια άπειρα λευκά;
γράφουν με αόρατο μελάνι;
πόσες έχει το ρόδο φούστες;
και οι λογοτεχνικοί λοχίες;
Τα εφτά εινʼ όλα ίδια;
είναι το ίδιο αυτό που σε φωτίζει;
εινʼ ο Απρίλης των αρρώστων;
έχει σημαία παπαρούνες;
στο όνειρο, όταν κοιμόσουν;
Πάνε στα όνειρα των άλλων;
Πεθαίνει πάλι όταν ξυπνάς;
και ωριμάζουν τα βαριά τους φρούτα;
Γιατί με δίχως συντροφιά μεγάλωσα;
τις πόρτες της ίδιας μου της περηφάνιας;
όταν κοιμόμουν ή όταν αρρώσταινα;
εκεί όπου δεν με ξεχάσαν;
στο δικαστήριο της λησμονιάς;
του ερχομένου αποτελέσματος;
με το κίτρινο πλήθος του;
ο αντιπρόσωπος του ροδάκινου;
σαν συλλαβή στο άσμα μου;
φορές σαν ένα ερπετό;
ένα όνομα σαν πορτοκάλι;
Από τη λέξη αργυροχόος;
από υπερβολή φωνηέντων;
και να μου δόσεις ένα φιλί ουσιαστικό;
ή μια κηρήθρα κλειστό μέλι;
κοιτάζοντας το χρόνο το θαμμένο;
είναι αυτό που δεν έχω ζήσει ακόμα;
μέχρι που τα φύλλα πέφτουν;
τα κίτρινα παντελόνια του;
να συμβεί κάτι το φθινόπωρο;
ή η μεταφορά του σύμπαντος;
μαγνήτης αδελφός του φθινοπώρου;
η ονομασία του ρόδου;
Το βιβλίο ανήκει στην όψιμη
παραγωγή του Νερούδα και φαίνεται να γράφτηκε μεταξύ 1971(Γαλλία) και1973 (Χιλή). Δημοσιεύτηκε μετά το θάνατο του ποιητή το 1974. Ο ποιητής έχει δοκιμάσει τη μορφή των ερωτήσεων στο ποίημα «Από το κλειστό στόμα μπαίνουν οι μύγες» στο βιβλίο Εστραβαγάριο. Από τη μορφή αυτού του ποιήματος βγαίνει ολόκληρο το παρόν βιβλίο.
Στο Βιβλίο των Ερωτήσεων έχουμε την αλλεπάλληλη ερωτηματοθεσία που προσιδιάζει σε ένα παιδί που ρωτάει για τον κόσμο. Από μια άποψη πρόκειται για παιδικά ποιήματα. Κάποια μάλιστα αποσπάσματα του βιβλίου έτυχαν τέτοιο χειρισμό και δημοσιεύτηκαν με σχέδια απευθυνόμενα σε παιδιά.
Αυτό που τώρα μας είναι αόρατο είναι το γιατί μιας τέτοιας ποιητικής αντίδρασης. Γιατί μας είναι σχεδόν αόρατη η πίεση της κομματικής σοβαροφάνειας που αξίωναν τα κομμουνιστικά κόμματα από τα μέλη τους, πόσο μάλλον από το Νερούδα, τον χρεωμένο με το Γενικό Άσμα. Και ο Νερούδα ως γνήσιος ποιητής έβλεπε καθαρά αυτό τον αόρατο κορσέ με τον οποίο προσπαθούσαν να τον μουμιοποιήσουν, και πιστεύω πως αυτό ήταν που τον οδήγησε στη συγγραφή του Εστραβαγάριου και του βιβλίου που μεταφράζουμε εδώ. Κάποια παρόμοια προβλήματα είχε και ο δικός μας ο Ρίτσος εδώ όταν η δημοσίευση των πεζογραφημάτων του σκόνταψε πάνω στην υπερσυντηρητική κομματική ηθική. Και βέβαια ο Ρίτσος και ο Νερούδα είχαν την εμβέλεια να αντιδράσουν, άλλοι πολλοί βρέθηκαν στα μικρά σαγόνια των συνελεύσεων και των διαγραφών.
Σε όλους αυτούς που υπερεκτίμησαν συναισθηματικά όλες αυτές τις αστείες τώρα πια διεργασίες, και στα παιδιά, που βρίσκονται στην ηλικία των ερωτήσεων είναι χαρισμένη αυτή η μετάφραση.